Geen transparantie zonder tegenspraak” — betoog voor première documentaire transparante laadpaal

Het onder­staande korte betoog sprak ik uit tij­dens de online pre­miere van de doc­u­men­taire over de transparante laad­paal op don­derdag 18 maart 2021.

Ik had laatst con­tact met een inter­na­tionale “thought leader” op het gebied van “tech ethics”. Hij vertelde mij dat hij heel dankbaar is voor het bestaan van de transparante laad­paal omdat het zo’n goed voor­beeld is van hoe design kan bij­dra­gen aan eerlijke technologie.

Dat is natu­urlijk ontzettend leuk om te horen. En het past in een bredere trend in de indus­trie gericht op het transparant en uitleg­baar mak­en van algo­ritmes. Inmid­dels is het zelfs zo ver dat wet­gev­ing uitleg­baarheid (in som­mige gevallen) ver­plicht stelt.

In de doc­u­men­taire hoor je meerdere mensen vertellen (mijzelf inbe­grepen) waarom het belan­grijk is dat stedelijke algo­ritmes transparant zijn. Thi­js benoemt heel mooi twee rede­nen: Enerz­i­jds het col­lec­tieve belang om democ­ra­tis­che con­t­role op de ontwik­kel­ing van stedelijke algo­ritmes mogelijk te mak­en. Anderz­i­jds is er het indi­vidu­ele belang om je recht te kun­nen halen als een sys­teem een besliss­ing maakt waarmee je het (om wat voor reden dan ook) niet eens bent.

En inder­daad, in bei­de gevallen (col­lec­tieve con­t­role en indi­vidu­ele reme­die) is transparantie een rand­voor­waarde. Ik denk dat we met dit project een hoop prob­le­men qua design en tech­niek hebben opgelost die daar­bij komen kijken. Tegelijk­er­ti­jd doemt er een nieuwe vraag aan de hori­zon op: Als we begri­jpen hoe een slim sys­teem werkt, en we zijn het er niet mee eens, wat dan? Hoe kri­jg je ver­vol­gens daad­w­erke­lijk invloed op de werk­ing van het systeem? 

Ik denk dat we onze focus zullen moeten gaan ver­leggen van transparantie naar wat ik tegen­spraak of in goed Engels “con­testa­bil­i­ty” noem.

Ontwer­pen voor tegen­spraak betekent dat we na moeten gaan denken over de mid­de­len die mensen nodig hebben voor het uitoe­fe­nen van hun recht op menselijke inter­ven­tie. Ja, dit betekent dat we infor­matie moeten aan­lev­eren over het hoe en waarom van indi­vidu­ele beslissin­gen. Transparantie dus. Maar het betekent ook dat we nieuwe kanalen en processen moeten inricht­en waarmee mensen ver­zoeken kun­nen indi­enen voor het herzien van een besliss­ing. We zullen na moeten gaan denken over hoe we dergelijke ver­zoeken beo­orde­len, en hoe we er voor zor­gen dat het slimme sys­teem in kwest­ie “leert” van de sig­nalen die we op deze manier oppikken uit de samenleving.

Je zou kun­nen zeggen dat ontwer­pen van transparantie een­richt­ingsver­keer is. Infor­matie stroomt van de ontwikke­lende par­tij, naar de eindge­bruik­er. Bij het ontwer­pen voor tegen­spraak gaat het om het creëren van een dialoog tussen ontwikke­laars en burgers.

Ik zeg burg­ers want niet alleen klassieke eindge­bruik­ers wor­den ger­aakt door slimme sys­te­men. Aller­lei andere groepen wor­den ook, vaak indi­rect beïnvloed.

Dat is ook een nieuwe ontwerp uitdag­ing. Hoe ontwerp je niet alleen voor de eindge­bruik­er (zoals bij de transparante laad­paal de EV bestu­ur­der) maar ook voor zoge­naamde indi­recte belanghebben­den, bijvoor­beeld bewon­ers van strat­en waar laad­palen geplaatst wor­den, die geen EV rij­den, of zelfs geen auto, maar even­goed een belang hebben bij hoe stoepen en strat­en wor­den ingericht.

Deze ver­bred­ing van het blikveld betekent dat we bij het ontwer­pen voor tegen­spraak nóg een stap verder kun­nen en zelfs moeten gaan dan het mogelijk mak­en van reme­die bij indi­vidu­ele beslissingen.

Want ontwer­pen voor tegen­spraak bij indi­vidu­ele beslissin­gen van een reeds uit­gerold sys­teem is noodza­ke­lijk­er­wi­js post-hoc en reac­tief, en beperkt zich tot één enkele groep belanghebbenden.

Zoals Thi­js ook min of meer benoemt in de doc­u­men­taire beïn­vloed slimme stedelijke infra­struc­tu­ur de lev­ens van ons alle­maal, en je zou kun­nen zeggen dat de design en tech­nis­che keuzes die bij de ontwik­kel­ing daar­van gemaakt wor­den intrin­siek ook poli­tieke keuzes zijn. 

Daarom denk ik dat we er niet omheen kun­nen om het pro­ces dat ten grond­slag ligt aan deze sys­te­men zelf, ook zo in te richt­en dat er ruimte is voor tegen­spraak. In mijn ide­ale wereld is de ontwik­kel­ing van een vol­gende gen­er­atie slimme laad­palen daarom par­tic­i­patief, plu­ri­form en inclusief, net als onze democ­ra­tie dat zelf ook streeft te zijn. 

Hoe we dit soort “con­testable” algo­ritmes pre­cies vorm moeten geven, hoe ontwer­pen voor tegen­spraak moeten gaan werken, is een open vraag. Maar een aan­tal jaren gele­den wist nie­mand nog hoe een transparante laad­paal er uit zou moeten zien, en dat hebben we ook voor elka­ar gekregen.

Update (2021–03-31 16:43): Een opname van het gehele event is nu ook beschik­baar. Het boven­staande betoog start rond 25:14.

Contestable Infrastructures: Designing for Dissent in Smart Public Objects” at We Make the City 2019

Thi­js Turèl of AMS Insti­tute and myself pre­sent­ed a ver­sion of the talk below at the Cities for Dig­i­tal Rights con­fer­ence on June 19 in Ams­ter­dam dur­ing the We Make the City fes­ti­val. The talk is an attempt to artic­u­late some of the ideas we both have been devel­op­ing for some time around con­testa­bil­i­ty in smart pub­lic infra­struc­ture. As always with this sort of thing, this is intend­ed as a con­ver­sa­tion piece so I wel­come any thoughts you may have.


The basic mes­sage of the talk is that when we start to do auto­mat­ed deci­sion-mak­ing in pub­lic infra­struc­ture using algo­rith­mic sys­tems, we need to design for the inevitable dis­agree­ments that may arise and fur­ther­more, we sug­gest there is an oppor­tu­ni­ty to focus on design­ing for such dis­agree­ments in the phys­i­cal objects that peo­ple encounter in urban space as they make use of infrastructure.

We set the scene by show­ing a num­ber of exam­ples of smart pub­lic infra­struc­ture. A cyclist cross­ing that adapts to weath­er con­di­tions. If it’s rain­ing cyclists more fre­quent­ly get a green light. A pedes­tri­an cross­ing in Tilburg where elder­ly can use their mobile to get more time to cross. And final­ly, the case we are involved with our­selves: smart EV charg­ing in the city of Ams­ter­dam, about which more later.

Image cred­its: Vat­ten­fall, Fietsfan010, De Nieuwe Draai

We iden­ti­fy three trends in smart pub­lic infra­struc­ture: (1) where pre­vi­ous­ly algo­rithms were used to inform pol­i­cy, now they are employed to per­form auto­mat­ed deci­sion-mak­ing on an indi­vid­ual case basis. This rais­es the stakes; (2) dis­trib­uted own­er­ship of these sys­tems as the result of pub­lic-pri­vate part­ner­ships and oth­er com­plex col­lab­o­ra­tion schemes leads to unclear respon­si­bil­i­ty; and final­ly (3) the increas­ing use of machine learn­ing leads to opaque decision-making.

These trends, and algo­rith­mic sys­tems more gen­er­al­ly, raise a num­ber of eth­i­cal con­cerns. They include but are not lim­it­ed to: the use of induc­tive cor­re­la­tions (for exam­ple in the case of machine learn­ing) leads to unjus­ti­fied results; lack of access to and com­pre­hen­sion of a system’s inner work­ings pro­duces opac­i­ty, which in turn leads to a lack of trust in the sys­tems them­selves and the organ­i­sa­tions that use them; bias is intro­duced by a num­ber of fac­tors, includ­ing devel­op­ment team prej­u­dices, tech­ni­cal flaws, bad data and unfore­seen inter­ac­tions with oth­er sys­tems; and final­ly the use of pro­fil­ing, nudg­ing and per­son­al­i­sa­tion leads to dimin­ished human agency. (We high­ly rec­om­mend the arti­cle by Mit­tel­stadt et al. for a com­pre­hen­sive overview of eth­i­cal con­cerns raised by algorithms.)

So for us, the ques­tion that emerges from all this is: How do we organ­ise the super­vi­sion of smart pub­lic infra­struc­ture in a demo­c­ra­t­ic and law­ful way?

There are a num­ber of exist­ing approach­es to this ques­tion. These include legal and reg­u­la­to­ry (e.g. the right to expla­na­tion in the GDPR); audit­ing (e.g. KPMG’s AI in Con­trol” method, BKZ’s transparantielab); pro­cure­ment (e.g. open source claus­es); insourc­ing (e.g. GOV.UK) and design and engi­neer­ing (e.g. our own work on the trans­par­ent charg­ing sta­tion).

We feel there are two impor­tant lim­i­ta­tions with these exist­ing approach­es. The first is a focus on pro­fes­sion­als and the sec­ond is a focus on pre­dic­tion. We’ll dis­cuss each in turn.

Image cred­its: Cities Today

First of all, many solu­tions tar­get a pro­fes­sion­al class, be it accoun­tants, civ­il ser­vants, super­vi­so­ry boards, as well as tech­nol­o­gists, design­ers and so on. But we feel there is a role for the cit­i­zen as well, because the super­vi­sion of these sys­tems is sim­ply too impor­tant to be left to a priv­i­leged few. This role would include iden­ti­fy­ing wrong­do­ing, and sug­gest­ing alternatives. 

There is a ten­sion here, which is that from the per­spec­tive of the pub­lic sec­tor one should only ask cit­i­zens for their opin­ion when you have the inten­tion and the resources to actu­al­ly act on their sug­ges­tions. It can also be a chal­lenge to iden­ti­fy legit­i­mate con­cerns in the flood of feed­back that can some­times occur. From our point of view though, such con­cerns should not be used as an excuse to not engage the pub­lic. If cit­i­zen par­tic­i­pa­tion is con­sid­ered nec­es­sary, the focus should be on free­ing up resources and set­ting up struc­tures that make it fea­si­ble and effective.

The sec­ond lim­i­ta­tion is pre­dic­tion. This is best illus­trat­ed with the Collinridge dilem­ma: in the ear­ly phas­es of new tech­nol­o­gy, when a tech­nol­o­gy and its social embed­ding are still mal­leable, there is uncer­tain­ty about the social effects of that tech­nol­o­gy. In lat­er phas­es, social effects may be clear but then often the tech­nol­o­gy has become so well entrenched in soci­ety that it is hard to over­come neg­a­tive social effects. (This sum­ma­ry is tak­en from an excel­lent van de Poel arti­cle on the ethics of exper­i­men­tal technology.) 

Many solu­tions dis­re­gard the Collingridge dilem­ma and try to pre­dict and pre­vent adverse effects of new sys­tems at design-time. One exam­ple of this approach would be val­ue-sen­si­tive design. Our focus in stead is on use-time. Con­sid­er­ing the fact that smart pub­lic infra­struc­ture tends to be devel­oped on an ongo­ing basis, the ques­tion becomes how to make cit­i­zens a part­ner in this process. And even more specif­i­cal­ly we are inter­est­ed in how this can be made part of the design of the “touch­points” peo­ple actu­al­ly encounter in the streets, as well as their back­stage processes.

Why do we focus on these phys­i­cal objects? Because this is where peo­ple actu­al­ly meet the infra­struc­tur­al sys­tems, of which large parts recede from view. These are the places where they become aware of their pres­ence. They are the prover­bial tip of the iceberg. 

Image cred­its: Sagar Dani

The use of auto­mat­ed deci­sion-mak­ing in infra­struc­ture reduces people’s agency. For this rea­son, resources for agency need to be designed back into these sys­tems. Fre­quent­ly the answer to this ques­tion is premised on a trans­paren­cy ide­al. This may be a pre­req­ui­site for agency, but it is not suf­fi­cient. Trans­paren­cy may help you become aware of what is going on, but it will not nec­es­sar­i­ly help you to act on that knowl­edge. This is why we pro­pose a shift from trans­paren­cy to con­testa­bil­i­ty. (We can high­ly rec­om­mend Anan­ny and Crawford’s arti­cle for more on why trans­paren­cy is insufficient.)

To clar­i­fy what we mean by con­testa­bil­i­ty, con­sid­er the fol­low­ing three exam­ples: When you see the lights on your router blink in the mid­dle of the night when no-one in your house­hold is using the inter­net you can act on this knowl­edge by yank­ing out the device’s pow­er cord. You may nev­er use the emer­gency brake in a train but its pres­ence does give you a sense of con­trol. And final­ly, the cash reg­is­ter receipt pro­vides you with a view into both the pro­ce­dure and the out­come of the super­mar­ket check­out pro­ce­dure and it offers a resource with which you can dis­pute them if some­thing appears to be wrong.

Image cred­its: Aangifte­doen, source unknown for remainder

None of these exam­ples is a per­fect illus­tra­tion of con­testa­bil­i­ty but they hint at some­thing more than trans­paren­cy, or per­haps even some­thing whol­ly sep­a­rate from it. We’ve been inves­ti­gat­ing what their equiv­a­lents would be in the con­text of smart pub­lic infrastructure.

To illus­trate this point fur­ther let us come back to the smart EV charg­ing project we men­tioned ear­li­er. In Ams­ter­dam, pub­lic EV charg­ing sta­tions are becom­ing “smart” which in this case means they auto­mat­i­cal­ly adapt the speed of charg­ing to a num­ber of fac­tors. These include grid capac­i­ty, and the avail­abil­i­ty of solar ener­gy. Addi­tion­al fac­tors can be added in future, one of which under con­sid­er­a­tion is to give pri­or­i­ty to shared cars over pri­vate­ly owned cars. We are involved with an ongo­ing effort to con­sid­er how such charg­ing sta­tions can be redesigned so that peo­ple under­stand what’s going on behind the scenes and can act on this under­stand­ing. The moti­va­tion for this is that if not designed care­ful­ly, the opac­i­ty of smart EV charg­ing infra­struc­ture may be detri­men­tal to social accep­tance of the tech­nol­o­gy. (A first out­come of these efforts is the Trans­par­ent Charg­ing Sta­tion designed by The Incred­i­ble Machine. A fol­low-up project is ongoing.)

Image cred­its: The Incred­i­ble Machine, Kars Alfrink

We have iden­ti­fied a num­ber of dif­fer­ent ways in which peo­ple may object to smart EV charg­ing. They are list­ed in the table below. These types of objec­tions can lead us to fea­ture require­ments for mak­ing the sys­tem contestable. 

Because the list is pre­lim­i­nary, we asked the audi­ence if they could imag­ine addi­tion­al objec­tions, if those exam­ples rep­re­sent­ed new cat­e­gories, and if they would require addi­tion­al fea­tures for peo­ple to be able to act on them. One par­tic­u­lar­ly inter­est­ing sug­ges­tion that emerged was to give local com­mu­ni­ties con­trol over the poli­cies enact­ed by the charge points in their vicin­i­ty. That’s some­thing to fur­ther con­sid­er the impli­ca­tions of.

And that’s where we left it. So to summarise: 

  1. Algo­rith­mic sys­tems are becom­ing part of pub­lic infrastructure.
  2. Smart pub­lic infra­struc­ture rais­es new eth­i­cal concerns.
  3. Many solu­tions to eth­i­cal con­cerns are premised on a trans­paren­cy ide­al, but do not address the issue of dimin­ished agency.
  4. There are dif­fer­ent cat­e­gories of objec­tions peo­ple may have to an algo­rith­mic system’s workings.
  5. Mak­ing a sys­tem con­testable means cre­at­ing resources for peo­ple to object, open­ing up a space for the explo­ration of mean­ing­ful alter­na­tives to its cur­rent implementation.